1984 (на белорусском языке) - страница 78
Паступова ён стаў меней часу трацiць на сон, але ўсё яшчэ не адчуваў нiякай ахвоты ўстаць з ложка. Яму хацелася толькi ляжаць спакойна i адчуваць, як цела ўбiраецца ў сiлу. Часам ён абмацваў сябе то тут, то там, каб упэўнiцца, што сапраўды мускулы ў яго робяцца круглейшыя, а скура пругчэйшая. Урэшце ён без нiякiх сумненняў зазначыў, што паступова гладчэе. У клубах ён цяпер быў шырэйшы, чым у каленях. I, спачатку з цяжкасцю, Ўiнстан пачаў рэгулярна рабiць фiзiчныя практыкаваннi. Неўзабаве ён ужо мог прайсцi тры кiламетры, мераючы крокам камеру, яго ўгнутыя плечы паступова выпрасталiся. Ён паспрабаваў рабiць больш складаныя практыкаваннi i са здзiўленнем i сорамам заўважыў, што не ўсё ў яго атрымлiваецца. Ён не мог прыспешыць хаду, ён не мог трымаць зэдлiк у выцягнутай руцэ, ён не мог пастаяць на адной назе не ўпаўшы. Ён сеў на кукiшкi i здолеў устаць, толькi перасiлiўшы нясцерпны боль у клубах i лытках. Ён лёг на жывот i паспрабаваў прыўзняць цела на руках. Марна, ён не здолеў прыўзняцца нi на сантыметр. Але мiнула яшчэ некалькi дзён - некалькi кармленняў, - i ён зрабiў гэты подзвiг. А яшчэ праз нейкi час ён ужо змог зрабiць гэта шэсць разоў запар. Ён пачаў ганарыцца сваiм целам i пеставаць кволую надзею, што яго твар таксама паступова набывае нармальны выгляд. I толькi калi ён часам выпадкова дакранаўся рукой да свайго лысага чэрапа, яму прыгадваўся зморшчаны змардаваны твар, што глядзеў на яго з люстэрка.
Розум яго зрабiўся больш актыўны. Сеўшы на дашчаны ложак, прыпершыся да сцяны i паклаўшы на каленi дошку, ён рашуча ўзяўся за перавыхаванне самога сябе.
Ён капiтуляваў, ён сам прызнаваў гэта. У сапраўднасцi, як ён цяпер бачыў, ён быў гатовы да капiтуляцыi задоўга да таго, як прыняў гэтае рашэнне. Ад таго моманту, як ён трапiў у Мiнiстэрства Любовi, - i нават ужо ў тыя хвiлiны, калi яны бездапаможна стаялi з Джулiяй, пакуль сталёвы голас з тэлегляда загадваў, што iм рабiць, - ён зразумеў усю легкадумнасць, дробязнасць сваёй спробы паўстаць супраць улады Партыi. Цяпер ён ведаў, што ўжо сем гадоў Палiцыя Думак назiрала за iм, як за жуком пад лупай. Не было нiводнага ўчынку, нiводнага прамоўленага ўголас слова, якое яны б не заўважылi, нiводнае чарады думак, якой бы яны не прасачылi. Яны нават асцярожна прынялi светлы драбочак пылу з вокладкi дзённiка. Яны давалi яму слухаць запiсы размоў, паказвалi фатаграфii. На некаторых ён быў з Джулiяй. Так, нават... Ён болей не мог змагацца супраць Партыi. Да таго ж, Партыя мела рацыю. Так i мусiла быць - хiба можа несмяротны, калектыўны розум памыляцца? Якiмi знешнiмi меркамi можна было спраўдзiць яго меркаваннi? Здаровы розум можна было падлiчыць. Пытанне было толькi ў тым, каб навучыцца думаць, як думалi яны. Але!..
Аловак у пальцах здаваўся тоўстым i няўклюдным. Ён пачаў запiсваць думкi, што прыходзiлi яму ў галаву. Спачатку ён напiсаў вялiкiмi нязграбнымi лiтарамi:
СВАБОДА - ГЭТА РАБСТВА
Пасля амаль адразу за гэтым, нiжэй:
ДВОЙЧЫ ДВА - ПЯЦЬ
Пасля ён нiбы спатыкнуўся. Яго розум, нiбы нечага спалохаўшыся, нiяк не мог засяродзiцца. Ён ведаў, што ведае, што было далей, але нейкую хвiлiну нiяк не мог прыгадаць. Калi ж урэшце прыгадаў, дык i тое толькi шляхам свядомых разважанняў - яно прыйшло не само па сабе. Ён напiсаў:
БОГ - ГЭТА ЎЛАДА
Ён прымаў усё. Мiнуўшчыну можна было змяняць. Мiнуўшчына нiколi не зменьвалася. Акiянiя ваявала з Усходазiяй. Акiянiя заўсёды ваявала з Усходазiяй. Джоўнз, Эрансанс i Радэрфорд былi вiнаватыя ў злачынствах, у якiх iх абвiнавачвалi. Ён нiколi не бачыў фатаграфii, якая аспрэчвала iх вiну. Яна нiколi не iснавала, ён сам яе выдумаў. Ён памятаў, што памятае супярэчлiвыя рэчы, але гэтыя ўспамiны былi несапраўдныя, гэта былi прадукты самападману. Як усё было проста! Толькi здайся, а астатняе прыйдзе само. Гэта было падобна на тое, як плыць супраць вады, калi цячэнне цягне цябе назад, як бы зацята ты з iм нi змагаўся, а пасля раптам павярнуцца i паплыць за вадой. Не змянiлася нiчога, апроч тваёй пазiцыi, ва ўсялякiм разе, адбылося тое, чаго трэба было чакаць. Цяпер ён ужо i не ведаў, нашто ён узбунтаваўся. Усё было проста, апроч...!
Усё магло быць праўдай. Гэтак званыя законы прыроды былi бязглуздзiцай. Закон прыцягнення быў бязглуздзiцай. "Калi б я захацеў, - казаў О'Браэн, - я мог бы ўзняцца над падлогай, як мыльная бурбалка". Ўiнстан расшыфраваў гэтую фразу: "Калi ён падумае, што ён узнiмаецца над падлогай, а я ў той самы час падумаю, што бачу, як ён гэта робiць, дык гэта на самай справе адбудзецца". I раптам, як кавалак карабля, што ўсплыў пасля крушэння, у галаву ўварвалася думка: "Так не можа быць. Мы гэта сабе ўяўляем. Гэта галюцынацыя". Ён адразу ж адкiнуў гэтую думку. Памылка была вiдавочная. Мелася на ўвазе, што недзе па-за свядомасцю ёсць "рэальны" свет, дзе адбываюцца "рэальныя" рэчы. Але як мог iснаваць такi свет? Якiя веды мы можам мець пра штосьцi, калi толькi не праз нашу свядомасць? Усё адбываецца толькi ў свядомасцi. Усё, што адбываецца ў свядомасцi, адбываецца на самай справе.
Яму было няцяжка пазбавiцца ад гэтай памылковай думкi, не было нiякай небяспекi, што ён паддасца ёй. Аднак ён падумаў, што яна не павiнна была прыйсцi яму ў галаву. Розум павiнен схавацца за глухi мур, як толькi з'яўляецца небяспечная думка. Працэс гэты мусiць быць аўтаматычны, iнстынктыўны. На навамоўi гэта называлася стопзлачын.
Ён узяўся практыкавацца ў стопзлачыне. Ён выбраў два сказы - "Партыя кажа, што Зямля плоская" i "Партыя кажа, што лёд цяжэйшы за ваду" - i пачаў практыкавацца ў тым, каб не бачыць або не разумець аргументаў, што пярэчаць гэтым сцверджанням. Гэта было няпроста. Гэта патрабавала глыбокага ўмення разважаць i iмправiзаваць. Напрыклад, арыфметычная праблема, узнятая сцверджаннем "Двойчы два - пяць", была вышэйшая за яго iнтэлектуальныя магчымасцi. Тут патрабаваўся яшчэ i пэўны разумовы атлетызм, здольнасць у пэўны момант ужываць найскладнейшыя лагiчныя прыёмы, а ў наступны момант не заўважаць найгрубейшых лагiчных памылак. Дурасць гэтаксама патрэбная, як i разумнасць, i дасягнуць яе таксама цяжка.
